Arheologija: Ugar – Bajbuk, naselje finalne faze Vinčanske kulture

by Glas Opova | 14.03.2024. | ISTORIJA I FELJTONI

Arheologija: Ugar – Bajbuk, naselje finalne faze Vinčanske kulture

OPOVO, 14. mart 2024 – Povodom obeležavanja 100 godina od osnivanja Narodnog muzeja Pančevo u toku je izložba „Akvizicije Narodnog muzeja Pančevo 1984-2023″. U okviru izložbe, u posebnom odeljku je predstavljen deo nalaza sa poznatog arheološkog nalazišta Ugar – Bajbuk u Opovu.

Istočno od Opova, na lokalitetu Ugar – Bajbuk locirano je nalazište finalnog neolita (kultura Vinča-Pločnik). U pitanju je naselje datovano u razdoblje između 3800. i 3600. godine p.n.e., smešteno na lesnom uzvišenju koje je u to vreme bilo okruženo vodom. Pretpostavlja se da je u to vreme delta Tamiša počinjala već kod Barande.

Tokom iskopavanja pronađen je bogat arheološki materijal/Glas Opova

Nalazište je otkriveno 1965. godine, a prva zaštitna i orjentaciona iskopavanja na Ugar – Bajbuku organizovana su 1979 – 1980. godine i njima je rukovodio vršački arheolog Rastko Rašajski. Tri godine kasnije multidisciplinarni projekat sprovela je međunarodna ekipa naučnika (1983-1989). Iskopavanjima su rukovodili Bogdan Brukner (Univerzitet u Novom Sadu) i Ljubomir Bukvić (Narodni muzej Pančevo), dok je američku ekipu vodila Ruth Tringham (University of California, Berkely). Projektu su se povremeno priključivali naučnici iz Holandije (univerziteti u Feheningenu i Groningenu). Pored arheoloških, sprovodila su se pedološka, klimatološka, hidrološka i paleobotanička istraživanja.

Osnovne privredne delatnosti stanovnika ovog naselja su bili zemljoradnja i stočarstvo, dok su lov i ribolov dopunske delatnosti. Otkriveni ostaci arhitekture ukazuju na dugotrajnost naselja. Kuće su manjih dimenzija, građene od pleteri i lepa, sa podovima formiranim na drvenim potpatosnicama. Kuća se delila na prostor za stanovanje i deo za svakodnevne poslove u kojem je obično stajala peć.

Tokom iskopavanja pronađen je bogat arheološki materijal. Keramičke posude, u celosti ili fragmentalno, u vidu koničnih i bikoničnih zdela, činija, lonaca, amfora, poklopaca i amforeta, zatim alatke od kamena i kremena, kao što su žrvnji, noževi, sekire i postruške, kao i šila i igle od kostiju i rožine. Pored keramike i oruđa, pronađene su idoli od pečene zemlje i male figurine u obliku gravidnih  ženskih figura u sedećem ili ležećem položaju, namenjene kultnom ritualu. Veliki broj glinenih tegova ukazuju da je bilo i razboja u kućama.

Pored keramike i oruđa, pronađene su idoli od pečene zemlje i male figurine u obliku gravidnih ženskih figura u sedećem ili ležećem položaju, namenjene kultnom ritualu/Glas Opova

Na lokalitetu su pronađena i zrnca bakra ali pošto je bakar podložan koroziji veoma su retki očuvani celi predmeti. Bakar je najverovatnije stigao putem trgovine iz karpatskih oblasti ili istočne Srbije, a upotrebljavan je za izradu nakita, oruđa i oružja.

Na lokalitetu Ugar-Bajbuk pronađeni su ostaci najstarije tkanine u našoj zemlji, čija se starost procenjuje na oko 5,6 hiljada godina. (Č.V.)

(more…)