Aktuelna epidemiološka sitiacija
OPOVO, 10. septembar 2021 – Na osnovu podataka dostavljenih Institutu za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut” (u skladu sa Preporukama za nadzor nad groznicom Zapadnog Nila u humanoj populaciji u sezoni 2021. godine Instituta za javno zdravlje Srbije) i laboratorijskih kriterijuma (prema preporukama Evropskog centra za prevenciju i kontrolu bolesti) na teritoriji Republike Srbije, do 9.9.2021. godine registrovano je 12 potvrđenih slučajeva obolevanja od groznice Zapadnog Nila. Oboljenja su registrovana kod osoba sa teritorija Srednjebanatskog (jedan slučaj), grada Beograda (dva), Južnobanatskog (dva), Sremskog (dva) i Južnobačkog (pet) okruga.
Na osnovu izveštaja Zavoda za biocide i medicinsku ekologiju od 6.9.2021. godine, prisustvo genoma virusa Zapadnog Nila otkriveno je u domaćim komarcima Culex pipiens sa lokacija na teritoriji grada Pančeva, Novog Sada i Beograda, kao i na lokaciji teritorije Palić.
Na osnovu izveštaja Uprave za veterinu, Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede od 7.9.2021. godine, prisustvo genoma virusa Zapadnog Nila otkriveno je u divljim pticama se teritorije Južnobačkog (dve ptice) i Južnobanatskog (jedna) okruga.
Do 2.9.2021. godine u zemljama Evropske unije (EU) i Evropske ekonomske unije [European economic union (EEU)] u humanoj populaciji prijavljen je ukupno 71 slučaj obolevanja od groznice Zapadnog Nila, i to u Grčkoj (34), Italiji (24), Rumuniji (četiri), Austriji (tri), Španiji (tri) i Mađarskoj (tri). U istom periodu u državama EU registrovana su dva smrtna ishoda koji se mogu dovesti u vezu sa obolevanjem od groznice Zapadnog Nila i to u Grčkoj (jedan) i Rumuniji (jedan).
Od početka sezone 2021. godine do 2.9.2021. godine u zemljama EU prijavljeno je sedam epidemija izazvanih virusom Zapadnog Nila među konjima i to u Španiji (pet epidemija) i Nemačkoj (dve). Međutim, epidemija izazvana tim virusom nije registrovana među pticama.
Groznica Zapadnog Nila je sezonsko oboljenje koje je najviše zastupljeno u periodu najveće aktivnosti vektora – komaraca. Za naše geografsko područje karakteristično je da vektori postaju aktivni u proleće, (mart/april), a period njihove intenzivne aktivnosti je od kraja maja do septembra. Sezona transmisije virusa Zapadnog Nila u Srbiji uobičajeno traje od juna do novembra meseca. U Republici Srbiji intenzivni nadzor nad Groznicom Zapadnog Nila u humanoj populaciji sprovodi se u sezoni transmisije virusa od juna do prve polovine novembra meseca, a pasivni nadzor nad tim oboljenjem u ostalom periodu godine. Imajući u vidu iskustva kako okolnih tako i naše zemlje, prvi oboleli se registruju uglavnom u drugoj polovini jula meseca, a najveći broj slučajeva se prijavljuje tokom avgusta meseca.
Institut za javno zdravlje Srbije je 1. juna 2021. godine prosledio Preporuke za nadzor nad groznicom Zapadnog Nila u humanoj populaciji na teritoriji Republike Srbije mreži zavoda/instituta. Zavodi/instituti za javno zdravlje Preporuke su uputili klinikama za infektivne i tropske bolesti, odnosno infektivnim odeljenjima opštih bolnica na teritoriji svoje nadležnosti, uz napomenu da se posebna pažnja obrati na neuroinvazivne oblike bolesti. Na taj način, a u saradnji sa Nacionalnom referentnom laboratorijom (NRL) za arboviruse Instituta za virusologiju, vakcine i serume „Torlak” omogućena je etiološka dijagnostika encefalitisa ili meningitisa. Institut za javno zdravlje Srbije prikuplja sve relevantne podatke o obolelim osobama, pri čemu postoji određen protokol po kojem se informacije prikupljaju i objedinjuju.
Groznica Zapadnog Nila (GZN) prisutna je na pojedinim područjima Evrope još od 60-ih godina prošlog veka, a sporadični slučajevi i manje epidemije u humanoj populaciji registrovani su u nekoliko zemalja istočne i južne Evrope tokom poslednjih 15 godina. Ovo oboljenje se prvenstveno javlja u ruralnim oblastima, ali u humanoj populaciji je krajem prošlog veka registrovano epidemijsko javljanje GZN u urbanim sredinama. Tokom 2010. godine registrovano je naglo povećanje broja obolelih u humanoj populaciji, kao i pojava ovog oboljenja u nekim zemljama Evrope gde ga ranije nije bilo, te je u zemljama Evropske unije (EU) i susednim zemljama prijavljeno ukupno 340 verovatnih/potvrđenih autohtonih slučajeva, sa 41 smrtnim ishodom. Najveći broj obolelih (262 obolela, 35 umrlih) registrovan je u Grčkoj, a autohtone slučajeve infekcije virusom Zapadnog Nila prijavile su Makedonija, Rumunija, Mađarska, Italija, Španija.
Infekcija virusom Zapadnog Nila je zvanično prvi put registrovana u humanoj populaciji na teritoriji Srbije krajem jula meseca 2012. godine. U periodu od 2012. do 2020. godine na teritoriji Republike Srbije registrovana su ukupno 1032 slučaja groznice Zapadnog Nila. U istom periodu beleži se i 98 smrtnih ishoda koji se mogu dovesti u vezu sa obolevanjem od groznice Zapadnog Nila.
Tokom sezone nadzora 2020. godine u Srbiji nisu prijavljeni slučajevi obolevanja od groznice Zapadnog Nila u humanoj populaciji.
Tokom sezone nadzora 2020. godine u humanoj populaciji u zemljama EU registrovano je ukupno 316 slučajeva, a u susednim državama prijavljeno je ukupno 17 obolelih od groznice Zapadnog Nila. U istom periodu u Evropskim i ostalim državama registriovano je 37 letalnih ishoda izazvanih tom infekcijom.
Pored toga, u istom vremenskom periodu u zemljama EU registrovane su i epidemije izazvane virusom Zapadnog Nila u populaciji konja (185 epidemija) i ptica (2).
Groznica Zapadnog Nila je virusno oboljenje koje se prenosi ubodom zaraženog komaraca. Glavni vektor, odnosno prenosilac je Culex pipiens, vrsta komarca koja je odomaćena i kod nas. Glavni rezervoar zaraze su različite vrste ptica, u kojima se virus održava, dok je čovek slučajni, odnosno tzv. slepi domaćin i infekcija virusom Zapadnog Nila se sa njega dalje ne prenosi.
Većina osoba (80%) inficirana virusom Zapadnog Nila nema nikakve simptome i znake bolesti. Kod manjeg procenta zaraženih osoba (približno 20%) simptomi podsećaju na oboljenje slično gripu, sa naglom pojavom povišene telesne temperature, glavoboljom, bolovima u mišićima i zglobovima, umorom, blagim prolaznim osipom i limfadenopatijom. Međutim, kod pojedinih osoba (<1%), dolazi do nastanka aseptičnog meningitisa ili encefalitisa, odnosno neuroinvazivnog oblika bolesti, koji zahteva hospitalizaciju.
Simptomi neuroinvazivnog oblika bolesti su glavobolja, ukočen vrat, stupor (tupost), dezorijentisanost, koma, tremori, konvulzije, slabost mišića i paraliza. Nakon preležane infekcije često dolazi do razvoja dugotrajnih posledica, kao što su: umor, gubitak pamćenja, teškoće prilikom hodanja, mišićna slabost i depresija. Letalitet je veći kod starijih osoba, naročito kod osoba iznad 75 godina života.
Da bi slučaj infekcije virusom Zapadnog Nila bio potvrđen kod pacijenta uz ispoljenu kliničku sliku neuroinvazivnog oblika bolesti (meningitis, encefalitis, meningo-encefalitis), neophodno je da se potvrdi prisustvo odgovarajućih antitela u likvoru kod obolelog pacijenta.
U cilju smanjenja rizika od zaražavanja virusom Zapadnog Nila, preporučuje se primena mera lične zaštite od uboda komaraca i to:
• Upotreba repelenata na otkrivenim delovima tela prilikom boravka na otvorenom.
• Nošenje odeće dugih rukava i nogavica, svetle boje.
• Preporučljivo je da odeća bude komotna, jer komarci mogu da ubadaju kroz pripijenu odeću.
• Izbegavanje boravka na otvorenom u periodu najintenzivnije aktivnosti komaraca – u sumrak i u zoru.
• Upotreba zaštitne mreže protiv komaraca na prozorima, vratima i oko kreveta.
• Redukcija broja komaraca u zatvorenom prostoru.
• Po mogućstvu boravak u klimatizovanim prostorima, jer je broj insekata u takvim uslovima značajno smanjen.
• Izbegavanje područja sa velikim brojem insekata, kao što su šume i močvare.
• Smanjenje broja komaraca na otvorenom gde se radi, igra ili boravi, što se postiže isušivanjem izvora stajaće vode. Na taj način smanjuje se broj mesta na koje komarci mogu da polože svoja jaja. Najmanje jednom nedeljno treba isprazniti vodu iz saksija za cveće, posuda za hranu i vodu za kućne ljubimce, iz kanti, buradi i limenki. Ukloniti odbačene gume i druge predmete koji mogu da prikupljaju vodu.
• U slučaju putovanja u inostranstvo, pogotovo ako se radi o tropskom i subtropskom području, obavezno se pridržavati svih navedenih mera prevencije
• U slučaju pojave bilo kakvih simptoma koji su kompatibilni sa neuroinazivnim oblikom bolesti, odmah se javiti izabranom lekaru.
