Mart je mesec kada se mnogobrojnim aktivnostima obeležava 20. mart – Nacionalni dan borbe protiv raka dojke. Na taj način se skreće pažnja javnosti na raspostranjenost bolesti i na podizanje svesti žena o značaju preventivnih pregleda u ranom otkrivanju bolesti.
Kada se otkrije na vreme, rak dojke je izlečiv u preko 90% slučajeva. Samim načinom lečenja, koje je kraće i efikasnije, podiže se kvalitet života obolelih i lečenih žena.
Preporuke:
- Obavite samopregled dojki jednom mesečno
- Uradite preventivni klinički pregled kod lekara jednom godišnje
- Uradite ultrazvučni pregled dojki po preporuci lekara
- Uradite mamografiju do 50. godine jednom, posle 50. godine svake dve godine obavezno.
Faktori koji smanjuju rizik od dobijanja raka dojke su: nepušenje, neizlaganje duvanskom dimu i nataloženom duvanskom aerosolu; uzdržavanje od upotrebe alkohola; pravilna ishrana (kalorijski unos u ravnoteži sa kalorijskim rashodom, manje životinjskih masti, više povrća, voća i vode); redovna fizička aktivnost (30 minuta dnevno ili 150 minuta nedeljno); poznavanje tehnika suočavanja sa stresom i njegovog prevladavanja; planiranje prvog porođaja pre 30. godine; dojenje dece – isključivo dojenje do 6 meseci a sa dohranom 12-18 meseci; veća opreznost potrebna je kod žena sa naslednom komponentom, starijih od 50 godina, gojaznih, koje nisu rađale ili nisu dojile, koje su dugo uzimale hormonsku supstitucionu terapiju, ranije imale menarhu a kasnije ušle u menopauzu i koje ne idu redovno kod ginekologa ili na sistematske preglede.
Rak dojke predstavlja vodeći uzrok obolevanja i umiranja od malignih bolesti u ženskoj populaciji širom sveta.
Prema podacima Svetske zdravstvene organizacije (SZO) u svetu se godišnje registruje skoro 1.700.000 obolelih žena, dok od iste bolesti svake godine umre preko pola miliona njih. Prema najnovijim procenama SZO i Međunarodne agencije za istraživanje raka, samo u Evropi je obolelo više od pola miliona žena od raka dojke. Procenjena stopa obolevanja u Evropi je iznosila oko 74,4/100.000 žena. Srbija se sa procenjenim stopama nalazi na 20. mestu u odnosu na 40 evropskih zemalja. Žene u Srbiji se nalaze u srednjem riziku obolevanja od ove vodeće maligne lokalizacije.
Prema istim procenama, 137.000 žena je umrlo u Evropi od raka dojke i procenjena stopa mortaliteta iznosila je 14,9/100.000. Žene u Srbiji nalaze se u visokom riziku umiranja od raka dojke. Srbija se sa procenjenim stopama mortaliteta u odnosu na 40 evropskih zemalja nalazi na prvom, odnosno drugom mestu zajedno sa Crnom Gorom.
Rak dojke je vodeći maligni tumor u obolevanju i umiranju kod žena u Srbiji. Prema poslednjim podacima Instituta za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut” iz 2022. godine, u Republici Srbiji je registrovano 4.590 novoobolelih i 1.900 umrlih žena od raka dojke. Stopa obolevanja od raka dojke kod žena u Republici Srbiji iznosila je 67,8 na 100.000, a stopa umiranja 21,5 na 100.000 žena.
U odnosu na prethodni period, zabeležen je porast uzrasno-specifičnih stopa obolevanja od 40. godine života, a najviše stope obolevanja su zabeležene u najstarijim uzrastima – od 70. do 74. godine života.
Kada govorimo o umiranju od malignih tumora dojke primećuje se blagi porast već u uzrastu od 45. godine, ali najviše stope umiranja su u uzrastu od 75 i više godina.
Visoke stope obolevanja u uzrastima od 55. do 74. godine prate u istim uzrastima i visoke stope umiranja, što najverovatnije govori o kasnom javljanju žena tog uzrasta, kada je maligna bolest već u uznapredovalom stadijumu, odnosno već su prisutne udaljene metastaze na susednim organima.
Rak dojke je jedan od vodećih uzroka prevremene smrti kod žena u Srbiji. Meren godinama izgubljenog života rak dojke je na 3. mestu kao uzrok smrti kod žena starosti od 45 do 64 godina, posle cerebrovaskularnih bolesti i ishemijske bolesti srca.
Rak dojke je najčešći maligni tumor u ženskoj populaciji i u Južnobanatskom okrugu. Na osnovu poslednjih publikovanih podataka Instituta za javno zdravlje Srbije, u 2022. godini, od sedam okruga u Vojvodini, Južni Banat se po broju obolelih od raka dojke nalazio na šestom, a po broju umrlih žena na petom mestu.
Na osnovu podataka Registra za rak Zavoda za javno zdravlje Pančevo, u našem okrugu su 2023. godini od ove bolesti obolele 174 i umrle 64 žene.
Najveće stope obolevanja u 2023. godini zabeležene su u Pančevu (164/100.000), a najmanje u Plandištu (46/100000). Najveće stope umiranja bile su u Beloj Crkvi (83,2/100.000), a najmanje u Plandištu (23/100.000).
U 2023. godini u Pančevu je obolelo 97 žena, a 31 je izgubila bitku sa ovom bolešću.
Rak dojke se u 2023. godini nalazio na prvom mestu po broju obolelih od svih dijagnoza raka kod žena sa učešćem 22,3% u ukupnom obolevanju. Po broju umrlih, rak dojke se godinama nalazio na prvom mestu, međutim u poslednje tri godine je na drugom mestu sa učešćem 17,9% iza karcinoma pluća koji je vodeći uzrok smrtnosti od raka kod žena.
Najviše obolelih žena u našem okrugu je bilo starosti od 55 do 69 godina, dok je najranije dijagnostikovani rak dojke bio kod osoba uzrasta od 25 do 29 godina. Smrtni ishodi u 2023. godini su najčešće bili u uzrastu od 60 do 75 godina, a najranije registrovani smrtni ishod je bio kod žena uzrasta od 40 do 45 godina.
Visoka učestalost obolevanja od raka dojke mora se u izvesnoj meri pripisati činjenici da do danas nisu otkriveni ili do kraja razjašnjeni svi uzroci njegovog nastanka, pa su dometi primarne prevencije, u tom smislu, limitirani. Imajući tu vrstu ograničenja u vidu, kao jedino dokazano efikasno rešenje za smanjenje stope umiranja od ove bolesti nameće se njeno rano otkrivanje, odnosno sekundarna prevencija. Prateći preporuke Svetske zdravstvene organizacije i iskustva evropskih zemalja u sprovođenju populacionih skrining programa, u Republici Srbiji je u decembru 2012. godine započet program organizovanog skrininga raka dojke koji ima za cilj smanjenje smrtnosti i unapređenje kvaliteta života žena obolelih od ove bolesti.
Više informacija na linku:
https://www.zjzpa.org.rs/nacionalni-dan-borbe-protiv-raka-dojke-20-mart-2025-godine/
Zavod za javno zdravlje Pančevo
